Duitse Milieuprijs 2019 voor Reinhard Schneider
Blije gezichten bij de uitreiking van de Duitse Milieuprijs (v.l.): presentatrice Judith Rakers, Alexander Bonde – secretaris-generaal van Deutsche Bundesstiftung Umwelt, laureate Prof. Dr. Ingrid Kögel-Knabner, bondspresident Frank-Walter Steinmeier, laureaat Reinhard Schneider, Rita Schwarzelühr-Sutter – voorzitter van de raad van trustees van Deutsche Bundesstiftung Umwelt en Franz Untersteller – minister voor milieuzaken van de deelstaat Baden-Württemberg © DBU/Peter Himsel
Vandaag met moedige beslissingen positieve wisselwerkingen voor morgen in gang zetten
Mannheim De Duitse bondspresident Frank-Walter Steinmeier heeft de burgers opgeroepen om “vandaag met moedige beslissingen omtrent milieu- en klimaatbescherming, positieve wisselwerkingen voor morgen” in gang te zetten. “De toekomst ligt absoluut niet vast. Het ligt in onze handen, wat we ervan maken“, zei hij tijdens de uitreiking van de Duitse Milieuprijs van de Duitse Bundesstiftung Umwelt (DBU) in Mannheim. “Elke plastic fles die vandaag gerecycleerd wordt of zelfs niet eens geproduceerd wordt, komt morgen niet meer in de oceanen terecht. Ze zal overmorgen weer deel uitmaken van de grondstoffenkringloop. De bodem die vandaag tegen erosie wordt beschermd, bindt koolstof en kan dus ook morgen nog als akker de mensen van voedsel voorzien.“ Steinmeier reikte de onafhankelijke milieuprijs (goed voor in totaal 500.000 euro, het hoogste bedrag in Europa) uit aan bodemwetenschapper Prof. Dr. Ingrid Kögel-Knabner van de Technische Universiteit München en aan ondernemer Reinhard Schneider (Firma Werner & Mertz, Mainz).
Ecologische transformatie is een opportuniteit voor Duitsland
Voor zo’n 1.200 genodigden (waaronder Franz Untersteller, minister voor milieuzaken van de deelstaat Baden-Württemberg) zei Steinmeier dat de laureaten anderen moed geven, omdat ze oplossingen aanreiken en de ecologische transitie als een opportuniteit voor Duitsland zien. Als knutselaar en ingenieur, als wetenschapper of ondernemer bewandelen ze nieuwe paden. De laureate Kögel-Knabner is een voorbeeld voor toekomstige generaties van onderzoekers. Zij plaatst het puzzelstukje van de bodemexploitatie in een veel ruimer perspectief – het wereldwijde klimaat en de “echt alarmerende verandering” daarvan. Klimaatverandering wordt niet enkel door fabrieken en krachtcentrales veroorzaakt: ook de manier waarop wij mensen omgaan met de bodem, de grootste koolstofreduceerder op onze planeet, draagt bij tot klimaatverandering. Afhankelijk van de manier waarop de bodem wordt geëxploiteerd, zal de klimaatverandering versnellen of vertragen. Maandenlange droogtes, apocalyptische overstromingen en verwoestende stormen worden nu al waargenomen in de landen op het zuidelijk halfrond. Ook in Europa neemt het aantal hete zomers toe. De bodemkunde kan ons helpen om de landbouw aan deze extremen aan te passen. Daarom is het onderzoek van deze laureate zo belangrijk.
Producten én productie volledig afgestemd op duurzaamheid
Volgens de bondspresident was laureaat Schneider al lang voor alle anderen bezig met duurzaam ondernemen. Als een echte pionier liet hij zien dat milieubewustzijn en zakendoen elkaar niet hoeven uit te sluiten – dit is net zijn succesformule gebleken. Hij heeft de producten én de productie volledig afgestemd op duurzaamheid door o.a. in te zetten op goed afbreekbare oppervlakte-actieve stoffen en verpakkingen van gerecycleerd plastic. Als meer mensen in de supermarkt hierop zouden letten, zou de druk op de producenten om milieuvriendelijker te zijn toenemen. Dit ontslaat politici echter geenszins van hun verantwoordelijkheid en taak om overal regulerend in te grijpen waar de markt het milieu en klimaat niet of in ontoereikende mate beschermt. Hiervoor zijn instrumenten beschikbaar zoals transparantie, consumentenbescherming via kwaliteitslabels, prijzen die de echte milieuschade weerspiegelen en – indien nodig – ook verboden.
Honderdduizenden jongeren hebben vandaag al belangrijke veranderingen teweeggebracht
Nog nooit eerder hebben de bescherming van het milieu, klimaat en de biodiversiteit zoveel aandacht van de hele maatschappij gekregen, gaat de bondspresident verder. Het opmerkelijke burgerengagement van honderdduizenden jongeren heeft vandaag al belangrijke veranderingen teweeggebracht en “de klimaat- en milieupolitiek een enorme zet gegeven”. Vele Duitsers worden eraan herinnerd hoe groot het elan en de ambitie van dit land kunnen zijn, welke maatschappelijke en technologische krachten net op het gebied van milieu en klimaat al ontwikkeld werden en “welke bijdrage Duitsland aan de wereld verschuldigd is”. Dit engagement herinnert ons tevens aan de ambitieuze doelstellingen die Duitsland door internationale afspraken dient te realiseren. Jongeren zeggen met recht dat nú moed en politieke wil nodig is, om deze doelstellingen daadwerkelijk te realiseren. Steinmeier: “Onze klimaatpolitiek moet hierop worden afgerekend.“ De publieke waakzaamheid van deze buitengewone sociale beweging creëert kansen die de politieke partijen zelf nog niet voor mogelijk hebben gehouden – het is zaak deze nu ook te grijpen.
Het vertrouwen in de daadkracht van de democratie niet verliezen
De Duitse bondspresident is zich uiteraard bewust van de kritiek op het klimaatpakket. Hij zegt dat we het vertrouwen in de daadkracht van de democratie niet mogen verliezen naarmate de uitdagingen groter worden, en waarschuwt ervoor om de betrokkenen tegen elkaar uit te spelen: de passie en vastberadenheid van de jongeren op straat tegen de vermeende nuchterheid en traagheid van de politieke praktijk. Het democratische proces dat nu in een beslissende onderhandelingsfase komt, vereist passie en vastberadenheid, een bereidheid tot dialoog en rationalisme.
“Geen zelfbenoemde sterke man zal de kracht van de democratie kunnen evenaren!”
Diegenen die nu twijfel aan de democratie willen zaaien, daagt Steinmeier uit met de vraag: “Welke andere staatsvorm bezit een dergelijke vernieuwingskracht?” “Geen enkeling, geen autocraat, geen zelfbenoemde sterke man zal deze kracht van de democratie kunnen evenaren!” Geen kabinet van experten en wetenschappers, ook geen kabinet van klimatologen is – ondanks alle onweerlegbare inzichten – in staat om de maatschappij te vrijwaren van de pijnlijke conflicten, afwegingen en afspraken waarmee ze nu wordt geconfronteerd. Een ecologische transformatie die beantwoordt aan de klimatologische inzichten is absoluut noodzakelijk, maar zoals bij elke verregaande structurele verandering zijn er steeds mensen die er harder door zullen worden getroffen dan anderen. Mensen die vrezen hun werk te verliezen en in regio’s wonen waar ook hun kinderen waarschijnlijk geen werk meer zullen vinden. Deze bekommernissen mag men niet aanmatigend negeren, maar ze mogen ook geen excuus zijn om de nodige milieubeschermende maatregelen niet uit te voeren. Milieu – en klimaatbescherming mogen geen wig drijven tussen arbeiders in de auto – industrie en activisten tegen de bouw van nieuwe straten, tussen landbouwers en natuurbeschermers, tussen mensen die maandelijks wat meer kunnen spenderen en mensen die elke euro twee keer moeten omdraaien. Klimaatbescherming is namelijk zowel een ecologisch alsook een sociaal thema, en klimaatpolitiek is des te doeltreffender naarmate er meer mensen bij betrokken zijn.
Jury waardeert het engagement van de laureaten
Als juryleden van de Duitse Milieuprijs op wier aanbeveling de raad van trustees ieder jaar de laureaten kiest, bespraken Prof. Dr. Heidi Foth, directrice van het Instituut voor Milieutoxicologie van de Martin-Luther-Universiteit te Halle-Wittenberg, en Dr. Katharina Reuter, bedrijfsleider van UnternehmensGrün, de prestaties van de laureaten 2019. Foth was vol lof over het buitengewone onderzoekswerk van laureate Kögel-Knabner. Met haar werk, haar nieuwe onderzoeksmethoden en met duidelijke, onbetwistbare data heeft zij het belang van bodembescherming duidelijk aangetoond. Reuter waardeerde in het bijzonder het doorgedreven duurzame bedrijfsmanagement van laureaat Schneider. De jury was vooral onder de indruk van het Recyclaat Initiatief, de ontwikkeling van milieuvriendelijke producten voor de massamarkt, de vroegtijdige EU-certificering van zijn bedrijf, het gestaag toenemende percentage van hergebruikte kunststof in de productverpakkingen en zijn vroege deelname aan het initiatief „Entrepreneurs for Future“.
Kögel-Knabner: Er zitten meer organismen in een handvol aarde dan er mensen op de wereld zijn
De laureaten lichtten hun standpunten nog eens toe in films die tijdens de ceremonie werden afgespeeld en in een gesprek met presentatrice Judith Rakers. Kögel-Knabner zei dat bodems belangrijk zijn in de strijd tegen klimaatverandering omwille van de opslag van koolstof, maar wees erop dat de vruchtbaarheid ervan met het oog op de voedselbehoefte van de nog steeds groeiende wereldbevolking eveneens essentieel is. Onze maatschappij heeft nog niet begrepen welke rol bodems spelen met betrekking tot klimaatverandering. Er zitten meer organismen in een handvol aarde dan er mensen op de wereld zijn. Klimaatgerelateerde problemen zoals het ontdooien van de permafrostbodems in Siberië door broeikasgassen zijn geen regionale, maar wel wereldwijde problemen.
Schneider: plastic kan een van de meest ecologische materialen van vandaag zijn
Laureaat Schneider zei dat ondernemingen consequent zouden moeten inzetten op duurzaamheid en dat het hun verantwoordelijkheid is om aantrekkelijke producten aan te bieden die consumenten niet zouden dwingen van bepaalde verwachtingen of eisen afstand te doen – dit kan van velen nog niet worden verwacht. Duurzame oplossingen zijn perfect mogelijk. Het is van belang om reeds tijdens de ontwikkelingsfase van de producten op een goede recycleerbaarheid te letten. Verscheidene soorten kunststof mogen niet zodanig met elkaar verbonden worden dat ze later niet meer te scheiden zijn. Paradoxaal genoeg kan plastic immers een van de meest ecologische materialen van vandaag zijn, “als we zouden leren er op correcte wijze mee om te springen.” Met een minimum aan energie is het namelijk perfect mogelijk om plastic zonder verlies in een gesloten kringloop te brengen. Dan ontstaat er geen afval meer.